8 Mart Dünya Kadınlar Gününe Özel Diyetisyen Işıl USTAOĞLU ve Hemşire Çisem ŞAMAKAY’ın hazırlamış olduğu yazı dizisi…
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 1948’de sağlığı, “Yalnızca hastalık ya da sakatlığın olmaması değil ruhen ve sosyal bakımdan tam bir iyi olma durumudur.’’ Olarak tanımlamıştır. Sağlıklı kadın; sağlıklı gebe, sağlıklı çocuk ve sağlıklı toplumdur. Kişinin bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hâlidir.” olarak tanımlamıştır. Sağlık insanın yaşamdaki en önemli gerçeğidir. Sağlık, üzerine düşülmesi titizlikle dikkat edilmesi gerekir. Beden sağlığı gün içerisindeki temel kuralların bilinerek uygulanması sağlığımızı korumayı ve diğer insanlarla sağlam ilişkiler kurmayı sağlayacaktır. Bu kuralların en başında sağlıklı beslenme, temizlik, zihinsel çalışma, düzenli uyku, sigara, uyuşturucu, alkol vb. maddelerden uzak durmak geliyor.
Sağlık İçin Gerekli Olanlar
Hijyen, temizlik gereksinimi sağlığımızı olumsuz ortamlardan korumaktadır.
Sağlığımızın korunabilmesi için hava şartlarına, doğa ve yer koşullarına göre giyinilmesi şarttır.
Beslenme alışkanlığı çok önemlidir. Sağlıksız besinler ve insan vücuduna zararlı maddelerin olduğu gıdalar tüketildiğinde vücudumuzun tepkisi oranında hastalıklar baş gösterecektir. Günlük su tüketiminin eksiksiz yapılması ve günde bir bardak süt içilmesi çok yararlı olacaktır. Balık ve protein depolayabileceğimiz besinler tüketmemiz bizi daha sağlıklı kılacaktır.
Hareketli olmak bizi enerjik ve zinde tutacaktır. Belirli günlerde gerçekleşen spor eylemleri ve sabah yürüyüşleri sağlığımız açısından çok önemlidir. Hareket kabiliyetini yitirmiş bir beden kilo kaybına veya aşırı kilo alımına kadar birçok hastalığı da beraberinde getirecektir. Günün belirli aralıklarında da vücut egzersizleri yapılmalıdır.
Uyku düzenimizin sağlıklı olması vücudumuzu birçok hastalıktan koruyacaktır. İnsan metabolizmasının zarar görmemesi, zihnin berrak bir şekilde çalışabilmesi için düzenli uyku şarttır.
Gündelik yaşamımızda stres ve depresyonu engellemek için olumlu alışkanlıklar kazanmak bizi ayakta tutacaktır. Ruhsal olarak keyif aldığınız bir işle ilgilenmek, spor yapmak, doğa yürüyüşlerine çıkmak veya arkadaşlarla vakit geçirmek faydalı olacaktır.
Sigara gibi zararlı maddelerden uzak durmak sağlığımız açısından oldukça yararlı olacaktır. Birçok uzmana göre sigara içen bireylerin içmeyenlere göre daha az yaşadığı ve hayatının belirli dönemlerinde birçok hastalığa yakalandığı hatta öldüğünü belirtmektedir.
Yaşlara Göre Kadınların Yaptırması Gereken Testler
13-18 yaş grubunda fizik muayenede meme gelişimi, pubik ve koltuk altı kıllanma evreleri, cinsel aktivite başladıktan sonra yıllık pelvik muayene ve pap smear testi yaptırılmalıdır. Yüksek riskli grup olarak belirlenen bayanlardan kan sayımı, idrar tahlili, cinsel yolla bulaşan hastalıkların taraması, kan şekeri ve lipid tayini yaptırılmalıdır.
19-39 yaş grubunda fizik muayenede boyun, tiroid, karın, meme muayenesi yapılmalıdır. Pap smear muayenesi 1-3 yılda bir kez yapılmalıdır. Yüksek riskli grupta kan sayımı, idrar tahlili, cinsel yolla bulaşan hastalıkların taraması, kan şekeri ve lipid tayini, mamografi, barsak kanser taraması yapılmalıdır. Cinsel olarak aktif ise 25 yaşa kadar her yıl, 26-39 arasında yüksek risk grubunda ise her yıl klamidya testi yapılmalıdır. Tiroid testleri 35 yaşından sonra 5 yılda bir tekrarlanır. Kardiovaskuler risk açısından yüksek tansiyon, obezite, şeker hastalığı açısından bakılmalıdır. Kan basıncı 2 yılda bir ölçülmeli ve işitme testi 19 yaşından itibaren her 10 yılda bir tekrarlanmalıdır. Diş muayenesi yılda bir kez yapılmalıdır. Tetanoz ve difteri aşı takvimi uygulanır. Riskli grupta grip, sarılık, kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşıları önerilir.
40-64 yaş grubunda fizik muayene öncesi alternatif ilaç kullanımı, fiziksel aktivite, diyet, alkol ve sigara tüketimi, cinsel yaşam sorgulanmalı. Boyun, tiroid, karın, meme muayenesi yapılmalıdır. Pap smear muayenede 1-3 yılda bir kez alınmalıdır. Tiroid testleri 5 yılda bir tekrarlanmalıdır. Mamografi 50 yaşa kadar 2 yılda bir, 50 yaş sonrası her sene yapılmalıdır. Kolesterol 45 yaş sonrası 5 yılda bir yapılmalıdır. Yıllık büyük tuvalette gizli kan taramasına ek olarak her 5 yılda sigmoidoskopi veya 10 yılda bir kolonoskopi yapılmalıdır. Açlık kan şekeri 45 yaş sonrası 3 yılda bir yapılmalıdır. Diyet ve yemek alışkanlığı ve egzersiz programı önerilir. Kalsiyum ve folik asit alımı önemlidir ve kendi kendine meme muayenesi yapılmalıdır. Göz muayenesi 2-4 yılda bir yapılmalıdır.
65 ve üstü yaş grubunda alternatif ilaç kullanımı, fiziksel aktivite, diyet, alkol ve sigara tüketimi, cinsel yaşam, boyun, tiroid, meme muayenesi yapılmalıdır. Pap smear 1-3 yılda bir kez alınmalıdır. Mamografi 50 yaşa kadar 2 yılda bir, sonrasında her sene yapılmalıdır. Kolesterol 45 yaş sonrası 5 yılda bir yapılmalıdır. Yıllık büyük tuvalette gizli kan taramasına ek olarak her 5 yılda sigmoidoskopi veya 10 yılda bir kolonoskopi yapılmalıdır. Açlık kan şekeri 45 yaş sonrası 3 yılda bir yapılmalıdır. Kolesterol 2 yılda bir bakılmalıdır. Yılda bir kez göz muayenesi ve diş muayenesi yapılmalıdır. Kardiovaskuler risk açısından yüksek tansiyon,obesite, şeker hastalığı açısından uzman yardımı alınmalıdır.
Tüm bu bilgilerin ışığında hastalıklara göre beslenme biçimleri birbirinden farklıdır. Kadınlarda en fazla görülen hastalıklar beslenme alışkanlıklarının yanlış olması sebebiyle obezitede artış ile sinyalleri veriyor. Yanlış beslenmeye bağlı kilo alımı ile hormonal değişiklikler de bir araya gelince özellikle genç kızlarda ve kadınlarda görülen polikistik over sendromunda saç dökülmeleri, tüylenme, sivilcelenme, uzun süre regl olamama veya sıklıkla regl olma gibi sıkıntıların eşliğinde kansızlığı yani anemiyi de tetikleyici yönde etki yapmaktadır. Kanser, menapoz, depresyon, kemik erimesi (osteoporoz), diyabet (şeker hastalığı), kardiyovasküler hastalıklar da günümüzde birçok kişinin mücadele ettiği rahatsızlıklardır.
Genetik faktörleri değiştirmemiz henüz mümkün olmadığı için öncelikle yaşam kalitemizi arttırmaya yönelik olarak beslenme biçimimiz başta olmak üzere fiziksel aktivitemizi de sorgulayarak yaşamımıza yön vermeliyiz. Haftada en az 150 dk yürümeye gayret göstermeliyiz. Günlük 10.000 adım atmayı hedeflemeli aşamalı olarak hedeflerimize ulaşmak için gayret göstermeliyiz.
Yazımızın başında da belirtildiği gibi her yaş grubuna özel olan testleri yaptırmalı hastalıklara yakalanmadan önce tedbirler alınmalıdır. Unutulmamalıdır ki erken teşhis hayat kurtarır.
Gebelik sürecinden itibaren başlayan beslenme maratonunda daha sağlıklı bireyler yetiştirmek açısından annenin beslenmesinin öneminin yanında aslında gebeliğe başlamadan önceki süreçte sağlıklı beslenmeyi alışkanlık haline getirmek yumurta kalitenizi bile değiştirecektir.
Peki beslenmemizde nelere dikkat etmeliyiz diyorsanız başlıca olarak;
-Besin çeşitliliğine önem vermeli
-Her besin grubundan doğru porsiyonlarda tüketim yapmalı
-Su tüketiminizi günde en az 2 litre olacak şekilde organize etmeli
-Öğün atlamamalı
-Uzun süreli açlıklardan uzak durmalısınız.
Özetle beslenme yaşamımızı tümünü etkileyen bir unsurdur. Sağlıklı toplumlar yetiştirmek istiyorsak araştırmalı, bilgiyi doğru kaynaklardan almak için çabalamalıyız.