Ülkemizde her yıl doğan 3 milyon bebeğin yaklaşık % 10’ u prematüre doğmaktadır. Bu bebekler, normalde doğması belirlenen haftadan önce doğarlar ve zamanında doğmuş bebeklere göre daha düşük vücut ağırlığında doğarlar. Bu durum, bebeğin yaşaması için risk faktörüdür ancak son yıllarda yenidoğan yoğun bakım alanında oluşan teknolojik gelişmeler, prematüre bebeklerin yaşaması için olanak sağlamaktadır.
PREMATÜRE BEBEKLERDE BESLENME TEDAVİSİ
Ülkemizde her yıl doğan 3 milyon bebeğin yaklaşık % 10’ u prematüre doğmaktadır. Bu bebekler, normalde doğması belirlenen haftadan önce doğarlar ve zamanında doğmuş bebeklere göre daha düşük vücut ağırlığında doğarlar. Bu durum, bebeğin yaşaması için risk faktörüdür ancak son yıllarda yenidoğan yoğun bakım alanında oluşan teknolojik gelişmeler, prematüre bebeklerin yaşaması için olanak sağlamaktadır.
37. gestasyonel haftasından önce doğan bebeklere prematüre bebek denir. Böyle gelişen doğumlara da prematüre doğum denilmektedir.
Prematüre bebekler doğum ağırlıkları ve gestasyonel yaşlarına (doğum haftası) göre 2 gruba ayrılırlar:
Doğum ağırlıklarına göre:
1. Düşük doğum ağırlıklı bebekler (2500 gramdan küçük)
2. Çok düşük doğum ağırlıklı bebekler (1500 gramdan küçük)
Gestasyonel yaşlarına göre:
1. İleri derecede prematüre (gestasyonel yaşı 24-31 hafta)
2. Orta derece prematüre (gestasyonel yaşı 32-36 hafta)
3. Sınırda prematüre (gestasyonel yaşı 36-37 hafta)
Prematüre bebeklerde ilk 2 yıl çok önemlidir. Ne kadar erken doğum olursa, bebek o kadar sağlık problemi yaşamaktadır.
Prematüre Doğuma Neden Olan Etmenler:
1. Anneye Bağlı Nedenler:
Önceki doğumlarda prematüre doğum olması
Malnütsiyon
Uterus anomalileri
Annenin yaşının 16’ dan küçük, 35’ ten büyük olması
Kronik hastalıklar
Sık doğum yapmak (özellikle 2 yıldan kısa aralıklarla)
Enfeksiyon, travma
Hipertansiyon
2. Fetal Nedenler:
Malformasyonlar
Çoğul doğum
Çevresel etmenler
Düşük sosyo-ekonomik düzey
Alışkanlıklar (sigara, alkol vs.)
Fazla fiziksel aktivite
Prematüre Bebeklerin Fiziksel Özellikleri:
. Başın gövdeye oranı normal yenidoğan bebeklere kıyasla büyüktür
. Vücut ısısı düşüktür
. Derialtı yağ dokuları azdır
. Vücut yüzeyi tartıya oranla geniştir
. Ödem vardır
. Genital organlar yetersiz gelişmiştir
. Kulak kıkırdak yapısı yumuşak, kıvrım sayısı azdır
. Kalp atışları hafif, yumuşak ve cansızdır
. 36. Haftadan önce doğan prematüre bebeklerin akciğerinde yeterli miktarda sürfaktan maddesi yapılamadığı için solunum yetersizliği görülür
. Sürekli uyku hali vardır
. Emme refleksleri zayıftır.
Prematüre bebeklerin, zamanında doğmuş veya ideal ağırlıkta doğmuş bebeklere göre besin öğeleri ve kalori ihtiyaçları fazladır.
Anne karnındaki 4-5-6. Aylarda protein birikimi fazlayken son 3 ayda yağ birikimi fazladır. Erken doğmuş bebeklerde bundan dolayı güçsüzlük, çabuk üşüme, gelişememe durumu vardır. Bundan dolayı, prematüre bebeklerin ana enerji kaynağı yağlardır. Protein ve karbonhidratların emilimi yeterli olduğundan enerji sağlanmasında asıl belirleyici olan yağ emilimidir.
Bebeklerin emme- yutma ve nefes alma refleksleri 33. gestasyonel haftada oluşur. Erken doğmuş bebeklerin en büyük sıkıntısı, bu 3 hareketi aynı anda yapma kapasitesine sahip olamamalarıdır. Prematüre yaşamın ilk günlerinde ortaya çıkan solunum ile ilgili problemler ve sindirim sisteminin tam gelişememiş olması da ağızdan beslenmeyi zorlaştırır. Bundan dolayı bazı durumlarda bebeklere ağızdan beslenme dışındaki beslenme yöntemleri uygulanmalıdır. Anneyi ememeyen bebeklere süt, önceden sağılarak sonda gibi parenteral yöntemlerle de verilebilir.
Prematüre bebek ne olursa olsun ÖNCE kendi annesinin sütü ile beslenmelidir. Anne sütünün içeriği, bebeğin mevcut durumuna göre değişmektedir. Özellikle prematüre bebeklerin yağ ihtiyacı fazla olduğundan, annenin sütünün yağ oranı başlangıçta fazladır.
Zamanında doğum yağan annenin sütü, küçük prematüre bebeklerin kalori, protein, sodyum ve kalsiyum gereksinimini karşılamaz. Prematüre doğum yapan annenin sütü özellikle ilk 2 hafta içinde daha fazla kalori sağlar, sütün yağ, protein ve sodyum konsantrasyonları daha yüksekken laktoz, kalsiyum, fosfor konsantrasyonları daha düşüktür.
Anne sütünün içerdiği enzimler, büyüme faktörleri ve antioksidanlar bebeği bağırsak enfeksiyonlarından korur, vücudunun bağışıklık sistemini arttırır, mide boşalmasını hızlandırır, bağırsak florasını düzenler ve sindirimi kolaylaştırır. Anne sütünün daha az allerjen etkisi olduğu, daha kolay tolere edildiği ve daha az abdominal distansiyon ve nekrotizan enterekolite yol açtığı bilinmektedir.
Anne sütü ile beslenene bebekler daha sağlıklı görme fonksiyonlarına sahip olurlar, ilerideki okul başarıları artar.
Küçük prematüre bebeklerin yalnızca anne sütü ile beslenmeleri büyüme ve gelişmelerine yetersiz katkı sağlar, bundan dolayı anne sütünün zenginleştirilmesi yöntemine başvurulur. Anne sütü zenginleştiriciler (ticari ürünler) kullanılarak annenin sütünün içeriği zenginleştirilir. Bu durum, 34. gestasyonel haftasına gelmiş veya vücut ağırlığı 1800 gram altındaki bebekler için idealdir. Bebek 3-3.5 kg olana kadar kullanılmalıdır. Bu ürünlerin toz ve sıvı (genelde anne sütü miktarının yeterli olmadığı durumlarda) formları vardır. Genellikle 100 ml süte 1 grama ile başlanıp 3 grama kadar çıkartılır. İçerisinde yeterli demir minerali bulunmadığı için 2. aydan itibaren demir desteği de 1 yaşına kadar kullanılmalıdır (prematüre bebekler demir depoları eksik doğarlar) . Anne sütü yok ise bu durumda prematüre bebekler için özel olarak üretilen mamalar kullanılabilir.
Bebek ne kadar erken ağızdan beslenmeye başlarsa o kadar hızlı kilo almaktadır.
Prematüre bebeklere ek gıdalar 4 ile 6. aylarında başlanır.
Prematüre bebeklerin çene kasları tam olarak gelişmediği için emme işlemi esnasında çabuk yorulup uyku moduna geçebilirler. Burada biberonla veya kaşıkla beslenmede işaret parmağı çeneye destek olarak yedirilebilir.
Günde 10-15 gram ve haftada 0.5 cm boy uzaması bebeğin yeterli beslendiğinin işaretidir.
Biberon veya emerek beslenen bebeğin beslenme süresi 30 dakikayı geçmemelidir.
Asıl amaç, erken doğan bebeklerin ilk 2 yıl içerisinde büyüme ve gelişme hızını yakalamalarıdır.
ANNE SÜTÜ;
6 aya kadar derin dondurucuda, buzlukta 1 aya kadar, buzdolabı rafında 24 saate kadar, oda sıcaklığında ise 8 saate kadar saklanabilir.
Isıtılmaz.
Bebeğe verilmeden 1-2 saat önce oda sıcaklığında veya bein-marie yöntemiyle ılıtılır.
ANNE SÜTÜ HAYAT KURTARIR !